कात्तिक शुक्ल प्रतिपदा, तिहारको चौथो दिन, आज देशभर गाईपूजाको महत्त्वपूर्ण पर्व मनाइँदैछ। यो दिन गाईलाई मीठा परिकार अर्पण गरी पूजा गर्ने वैदिक परम्परा छ, जसलाई सनातन हिन्दू धर्ममा पवित्र र धार्मिक आस्थाका साथ पालन गरिन्छ। गाईलाई पूजा गर्दा यो पर्वले प्रकृतिप्रति सम्मान प्रकट गर्न र जीवनमा शुद्धता र सकारात्मकता ल्याउने विश्वास गरिन्छ।
धर्मशास्त्रविद् प्राध्यापक डा. रामचन्द्र गौतमका अनुसार कतिपय समुदायमा कात्तिक कृष्ण औँसीकै दिन गाई पूजा गर्ने चलन भए पनि शास्त्रीय मान्यताले औँसीको अन्त्य र प्रतिपदाको प्रारम्भमै पूजा गर्न उचित मानिन्छ। गाईलाई सदा पूजनीय मानी “गौमाता” भनिन्छ, र यसलाई नेपालमा राष्ट्रिय जनावरका रूपमा सम्मान दिइएको छ।
यही दिन वैतरणी नदी तार्न गाईको पुच्छरमा साउन शुक्ल पूर्णिमामा बाँधिएको रक्षाबन्धन बाँध्ने प्रचलन पनि छ, जसले मृत्युपश्चात् स्वर्ग यात्रा सजिलो बनाउने धार्मिक विश्वास रहेको छ।
समाजमा पछिल्लो समय गाईको अभाव भए पनि परम्परागत मान्यतामा गाईदान गर्ने परम्परा रहेको छ, र आजकल पैसा राखेर पनि यो कर्म पूरा गर्न सकिन्छ।
