काठमाडौं,१८ साउन । नेपालीहरूलाई आकर्षित गर्ने वैदेशिक रोजगारी जीवन बदल्ने अवसर मात्र नभई, धेरैका लागि मृत्युसँग जोडिएको यात्रा बन्न थालेको छ । आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा मात्रै १,५१७ नेपालीले वैदेशिक रोजगारीको क्रममा ज्यान गुमाएका छन्। यो संख्या अघिल्लो वर्षको तुलनामा १७१ ले बढी हो ।
वैदेशिक रोजगार बोर्डका अनुसार मलेसिया, कतार, साउदी अरब, युएई, कुवेत, बहराइन, दक्षिण कोरिया, रोमानिया लगायतका देशहरूमा रोजगारीमा गएका नेपालीहरू बीच सबैभन्दा बढी मृत्यु दर देखिएको छ । तर, बोर्डमा सूचीकृत संख्या मात्रै यो हो—वास्तविक मृतक संख्या अझै धेरै हुन सक्ने अनुमान छ, किनकि श्रम स्वीकृति नलिई गएकाहरू वा करार अवधिपछि मृत्यु भएका कामदारहरूको विवरण समेटिएको छैन ।
बोर्डका सूचना अधिकारी गुरुदत्त सुवेदी भन्छन्, “हामीकहाँ सहायता माग गर्ने परिवारका घटनाहरू मात्रै तथ्यांकमा पर्छन्, त्यसैले सही आँकडा अझ गहिरो हुन सक्छ ।”
कामदारको मृत्युलाई विभिन्न कारणले बाँडिएको छ—कामको स्थानमा भएका दुर्घटना, सडक दुर्घटना, आत्महत्या, अज्ञात स्वास्थ्य समस्या, थकान वा अत्यधिक शारीरिक श्रमजन्य मृत्यु ।
मानवअधिकार विज्ञ रामेश्वर नेपालका अनुसार, नेपाली कामदारहरूलाई विदेश पठाउँदा पर्याप्त जानकारी, सुरक्षा उपाय र आवश्यक सीप नदिइने कुराले नै उनीहरू जोखिमपूर्ण परिस्थितिमा पुग्ने अवस्था बनाउँछ। “धोकापूर्ण रोजगार प्रक्रिया र असुरक्षित काम तथा आवासले उनीहरूको जीवन नै संकटमा पार्छ,” उनले भने ।
वैदेशिक रोजगार बोर्डले मृतक परिवारलाई १० लाख रुपैयाँ सहयोग दिँदै आएको छ। हालसम्म १४ हजार ८६२ मृतक परिवारलाई पाँच अर्ब ९७ करोड रुपैयाँभन्दा बढी राहत रकम दिइसकिएको छ । यसै वर्ष बिरामी वा अङ्गभङ्ग भएका ८६७ कामदारलाई पनि २४ करोड ९९ लाख रुपैयाँ बराबरको सहायता दिइएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा ८ लाख ३९ हजारभन्दा बढी नेपालीले श्रम स्वीकृति लिएका थिए, जसको औसतमा दैनिक २,२०३ नेपाली विदेश गएका छन्। त्यहीं दिन प्रतिदिन चार नेपालीको शव काठको बाकसमा स्वदेश फर्किएको छ—त्रिभुवन विमानस्थलमा पुग्ने ती बाकसहरूले वैदेशिक रोजगारीको कठोर यथार्थ झल्काउँछन् ।
सरकारले हालै वैदेशिक रोजगार ऐन संशोधन गर्दै श्रम स्वीकृति अवधिभित्र नेपालमै ज्यान गुमाए पनि मृतकका परिवारलाई सहायता उपलब्ध गराउने प्रावधान ल्याएको छ। साथै, सेवा प्रक्रियालाई सहज बनाउने उद्देश्यले अनलाइन कागजात प्रमाणीकरण प्रणालीसमेत सुरु गरिएको छ ।
वैदेशिक रोजगारीले नेपाली अर्थतन्त्रलाई टेवा दिइरहे पनि, यसको मूल्य हजारौं परिवारले आफ्नो प्रियजनको ज्यानको सट्टामा चुकाइरहेका छन्। विज्ञहरू भन्छन्—कामदारलाई विदेश पठाउनु अघि सशक्त जानकारी, सीप र कानुनी सुरक्षा नदिएसम्म यो मृत्यु यात्रा रोकिने छैन ।
