मिश्रा राजेश /वीरगन्ज ३ जेष्ठ । प्रविधिको यस युगमा स्मार्टफोनहरूको प्रयोग लगभग हामी सबैको लागि जीवन यापनको दोस्रो स्वरुप जस्तै भएको छ । बिहान उठ्ने देखि लिएर रातिको सुत्ने बेलासम्म हामी सबैमा आफ्नो स्मार्टफोनहरूमा व्यस्त रहने बानीको अभ्यास हुँदै गईरहेका छौं ।
यद्यपि, स्मार्टफोन हाम्रो जीवनको एक महत्त्वपूर्ण अंग जस्तै भइसकेको छ, र कसैले पनि प्रविधिको यस दौडमा आफुलाई पछि राख्न चाहँदैन, तर त्यसको प्रयोगमा अनुसन्धानले के देखाएको छ भने तपाईंको स्मार्टफोनको नकारात्मक असर तपाइँको जीवनमा पनि हुन सक्छ । पहिले देखि नै स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गर्दै भनिसकेका छन् कि स्मार्टफोनले तपाइँको स्वास्थ्य र तपाईंको थुप्रै सामाजिक व्यवहारलाई असर गर्दैछ ।
हामी तपाईलाई स्मार्टफोन र तपाईंको स्वास्थ्य बीचको सम्बन्धको बारेमा र स्मार्टफोनको अधिकतम प्रयोगले तपाईंको स्वास्थ्यलाई के-के हानि पुरÞ्याउन सक्छ भन्ने बिषयमा विरगंजका डाक्टरहरु संग नेपाल पोष्ट डेलीले गरको कुराकानीको सम्पादित अंश:
स्वास्थ्यमा खतरा
स्वास्थ्य विज्ञानको अन्तर्रा्ष्टिूय जर्नलको अक्टोबर २०१४ संस्करणमा प्रकाशित एक विस्तृत अध्ययनले के देखाएको छ भने स्मार्टफोनले तपाईंको स्वास्थ्यमा प्रतिकूल प्रभाव पारिरहेको छ ।
अध्ययनमा, स्मार्टफोन प्रयोग र मस्तिष्कको क्यान्सरको बीचको सम्बन्ध जाहेर गरेको छ । तथापि, अध्ययनका शोधकर्ताहरूले यस विषयमा अझबढी अनुसन्धानको आवश्यकता रहेको पनि भनेका छन् । अध्ययनकर्ताका अनुसार, स्मार्टफोनको अधिक प्रयोगले पेसमेकरहरू र सुन्ने मेशिनहरू प्रयोग गर्ने मानिसहरूको साथ साथै विमान इलेक्टूोनिक्स जस्तै विद्युतीय यन्त्रहरूमा पनि बाधा सिर्जना गर्दछ । त्यस्तै, सवारी दुर्घटनाको बिषयमा कुरा गर्ने हो भने, अनुसन्धानमा खुलासा गरिएको थियो कि सडक दुर्घटनाको अधिकांश कारण चालक स्मार्टफोनमा कुनै कुराले विचलित भएर स्मरण गुमाऊँदा सडक दुर्घटना हुन जान्छ ।
नारायणी अस्पताल विरगंजका फिजिसियन डाक्टर उदय नारायण सिंह सँग स्मार्टफोनको अधिकतम प्रयोगले स्वास्थयमा हुने असर बारे जानकारी लियौं । डाक्टर सिहंका अनुसार, मोबाइल प्रयोगकर्ता र मोबाइल प्रयोग नगर्ने व्यक्ति बिचको तुलनात्मक अनुसन्धानमा मोबाइल प्रयोग गर्ने मानिस कैंसरको उच्च जोखिममा रहेको पनि अन्तर्रराष्टिूय अनुसन्धानले देखाएको छ । त्यस्तै, मोबाइल कान छेउमा प्रयोग गर्ने हुनाले ब्रेनको टेम्पोरल लोडको ट्युमरहरु र कोस्टिक न्युरोमा (कानको नशा सम्बन्धि रोग ) लगाएतका मस्तिष्क सम्बन्धि रोगको जोखिम बढी रहेको बताए ।
मोबाइलको बढी प्रयोगले र राती अबेर सम्म मोबाइलमा झुण्डी रहने बानीले मानिसको स्लिप साइकल अर्थात् निद्रामा समेत असर गर्छ । मेडिकल साइन्सका अनुसार एउटा व्यस्क मानिसको लागि कम्तिमा ७ देखि ८ घण्टाको पर्याप्त निद्राले शरीरलाई रिपेयर गर्न मद्दत गर्दछ । राती अबेर सम्म मोबाइल प्रयोग, व्यस्त जीवन शैली, चिन्ता, शारीरिक क्षमता भन्दा बढी काम, बेला कुबेलाको खाना, शारीरिक ब्यायाम नियमित नगर्ने लगाएतको अव्यवस्थित जीवन शैलीले मानिस रोगको चपेटामा परिरहेको अवस्था छ ।
निद्राको कमीका कारण युवा अवस्थामै ब्लड प्रेशर र सुगर रोगीको संख्या दिनानुदिन बढ्दै गइरहेको अवस्था छ । बालबालिकाहरुको मोबाइलमा बढी टाँसिने बानीले बालबालिकाको मस्तिष्क लगाएत शारीरिक विकास क्रममा मोबाइल अवरोधको रुपमा देखा परिरहेको छ । बालबालिकाहरुको लागि मनोरन्जनको अन्य धेरै साधनहरु उपलब्ध रहेतापनि मोबाइलले ति सबै साधनहरुलाई पछाडी पारेको अवस्था छ । बालबालिकाहरुलाई दिर्घकालिन रोग हुनबाट जोगाउनका निम्ति अभिभावकहरु अहिले देखि सतर्कता अपनाउनु पर्छ । त्यस्तै, स्मार्टफोनको कम प्रयोग, नियमित व्यायाम, पौष्टिक आहारका साथै नियमित शारिरिक जाँच गराउनु पर्ने डाक्टर उदयनारायण सिंहको सुझाव छ ।
द्दृष्टि समस्या
जुलाई २०१८ मा प्रकाशित एउटा अन्तर्रा्ष्टिूय अध्ययनले बताएको छ कि तपाईंको स्मार्टफोनबाट निस्किने नीलो रंगको प्रकाशले तपाईंलाई अन्धो बनाउन सक्छ । अन्तर्राष्टिूय अध्ययन अनुसार, निलो प्रकाशको सम्पर्कमा एउटा विकिरण आउँछ जसलाई रेटिना भनिन्छ ।
यसले, आँखा भित्र फोटोरिसेप्टर सेलहरुमा विषाक्त रासायनिक अणुहरू उत्पादन गर्दछ । यो एक किसिमको जहर हो । यदि तपाईंको रेटिनलमा निलो प्रकाश पर्छ भने, रेटिनल फोटोपोसेप्टरले कोशिकलाई समाप्त गर्न शुरु गर्दछ, किनकि झिल्लीहरूमा रहेको संकेतन अणुहरू बिस्तारै समाप्त हुँदै जान्छन अध्ययनमा संलग्न अनुसन्धानकर्ताहरुको भनाई अनुसार आँखामा फोटोपोसेप्टर कोशिकाहरू पुनः र्जी्वित हुँदैन ।
केडिया आँखा अस्पतालका डाक्टर शैलेश पौडेल संग पनि हामी स्मार्ट फोनको प्रयोग र आँखा सम्बन्धि समस्या बारे जानकारी लिए । डाक्टर पौडेलका अनुसार स्मार्टफोनको बढी प्रयोग गरेमा सो बाट निस्किने प्रकाशले आँखा सुख्खा हुने समस्या हुनुको साथै आँखाको तेजिपना बिस्तारै घट्दै जान्छ, टाढाको दृष्टि कमजोर हुँदै जान्छ, आँखा झिम्किने समस्या आउन सक्छ, रातीको समय लगातार मोबाइलको प्रयोग गर्नाले आँखा सम्बन्धि बिभिन्न समस्याहरु आउनुको साथै यसले शरीरको सम्पूर्ण अंगमा केहि न केहि प्रभाव पार्ने प्रबल सम्भावना रहन्छ ।
डाक्टर पौडेलका अनुसार, मोबाइल जीवनको एउटा अति आवश्यक हिस्सा जस्तै भइ सकेकोले प्रयोग नगरी त हुँदैन तथापी सक्दो कम प्रयोग गर्नु स्वस्थ आँखाको लागि लाभदायक हुन्छ । त्यस्तै बिहान बिहान हरियो सागपातमा हेर्ने बानीलाई आत्मसात गर्नुपर्छ । खानामा हरियो सागपात खानुपर्छ । जीवनको लागि शरीरको सबै अंगको उतिकै महत्व भएपनि दृष्टिबिना वा कम्जोर दृष्टिका कारण जीवन कष्टकर हुनसक्छ ।
तसर्थ, लगातार घन्टौं सम्म मोबाइल चलाई रहनु हुँदैन । आँखालाई बिश्राम दिनु नितान्त आवश्यक छ भनी समयमा सचेत हुन डाक्टर शैलेश पौडेलको सुझाव रहेको छ ।
गर्भवती महिलालाई हुने असर
अन्र्तराष्टिूय अध्ययनले स्मार्टफोनहरू आफ्नो इलेक्टूो चुम्बकीय विकिरणको कारण सबैको लागि अत्यन्त हानिकारक साबित भएको छ, र यसको जोखिम सबभन्दा बढी महिला, बालबालिका, वृद्ध र बिरामीहरूमा देखापर्छ । यसको लागि मुख्य कारण शरिरको प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर र उच्च संवेदनशीलताको कमीको रुपमा विचार गर्न सकिन्छ । अर्कोतर्फ, महिलाहरुद्वारा गर्भावस्थामा स्मार्टफोनको उपयोग गरे बच्चामा प्रतिकूल प्रभाव पर्छ ।
यस समबन्धमा नेपाल पोष्ट डेलीले नारायणी अस्पतालका वरिष्ठ गाइनोकोलोजिष्ट चिकित्सक सुरेन्द्र चौधरी सँग जानकारी लिने काम गर्यो । चिकित्सक चौधरीका अनुसार, आजको आधुनिक युगमा डिजिटल दुनियाँमा सबैको पहुँच सामान्य भएको छ । तथापि, स्वास्थयमा हुने प्रतिकुल असर बारे थोरैलाई थाहा नभएको हुन सक्छ भने थाहा भएकाहरु पनि सम्वेदनशिल देखिंदैनन् । गर्भवती महिलाहरुले स्मार्टफोनको अधिकतम प्रयोग गरेमा स्वयंको स्वास्थयमा नाकारात्मक असर पर्नुका साथै गर्भमा रहेको बच्चामा समेत स्वास्थय समस्या देखा पर्ने प्रवल सम्भावना रहन्छ ।
गर्भवती महिला मोबाइलको सम्पर्कमा बढी भन्दा बढी रहने बानीले जन्मने बच्चामा उसको प्रभाव देख्न सकिन्छ जस्तै शारिरिक दुर्बलता, सुस्त मनस्थिति, अपाङ्गता लगायतका लक्षणहरु देखापर्न सक्छन् । तसर्थ, चिकित्सक सुरेन्द्र चौधरीले “गर्भवती महिलाहरुले स्मार्टफोनको न्यूतम प्रयोग गरेमा आमा र बच्चाको स्वाथ्यको द्दृष्टिकोणले फलदायी हुने” सुझाव दिए ।
समाज र परिवारबाट अल्लगिए जस्तो व्यवहार
स्मार्टफोनमा अधिकतम लिप्तताले स्वास्थ्यमा हानि पुर्याउनुको साथ साथै, तपाईंले परिवारसँग बिताउने योग्य महत्वपूर्ण समय पनि तपाइसँग छिनिरहेको छ । व्यस्त जीवनको अति दुर्लभ हुने फुर्सतको समयमा घरपरिवारमा हुँदा बखत पनि मानिस आफ्नो स्मार्टफोनमा टाँसिएर निजि खुशीमा बढी व्यस्त रहेको देख्न सकिन्छ । अर्कोकुरा, जो व्यक्ति स्मार्टफोनमा घुसिरहन्छन् उनीहरु परिवार वा समाजका अन्य मानिसहरूसँग कुरा गर्न समेत विशेष रुचि नराखेको देख्न सकिन्छ । तपाईले अस्पतालमा भर्ना भएका रोगीहरुलाई पनि मोबाइल फोनमा व्यस्त रहेको देख्नु भएको होला।